نونا میرخانی، از خاطرات سفر توریستی خود به قبرس در تابستان 86 اینگونه نقل میکند: در یکی از خیابانهای فرعی، ساختمانی در حال بازسازی بود. بر خلاف تصور من از ساختمانهای در حال ساخت در تهران که به خاطر نخالهها و مصالح، ظاهر خیابان را کثیف و زشت میکنند، راهحل بسیار سادهای برای تخلیه نخالههای ساختمانی استفاده شدهبود که در شهر ما نیز اجرا کردن آن دشوار و نشدنی نیست.
درست شبیه اسباببازیهای بچهها، اما در ابعادی بزرگ، تکهلولههایی به هم چفت شده بودند که مثل یک ناودانی بزرگ مسیر اصلی انتقال نخالههای به بیرون ساختمان و همکف را شکل میدادند.
از پنجره مشرف به خیابان هر واحد نیز یک قیف تخلیه خروجی نخاله را به این لوله اصلی متصل میکرد و در نهایت همه اینها به مخزن بزرگی در کف زمین منتهی میشدند. یک سیستم ساده مثل لوله و زانویی و خرطومی زیر سینکهای ظرفشویی منزل؛ اما با رنگ و لعاب و در سایز بزرگ. یکی از همسفرانم وقتی به تهران برگشتیم نمونهای دستساز و مشابه (اما نه زیبا) را از این سیستم تخلیه نخاله در خیابان سمیه تهران دیده بود.
مسئله: تخلیه نخالههای ساختمانی، به جز سر و صدا و ایجاد آلودگیهای صوتی، مزاحمتهای محیطی نیز برای همسایهها و عابران در حال گذر از اطراف ساختمان دارد.
تعریف مسئله: یکی از روشهایی که برای نوآوری و یافتن راهحلهای جدید برای مسئلههای قدیمی، بر آن بسیار تاکید میشود توجه کردن به «کارکرد»های است. تکنیکهای مختلف حل خلاق مسئله و نوآوری بر این مفهوم تاکید دارند.
بهعنوان مثال متدولوژی مهندسی ارزش، کارکرد را قلب تپنده خود میداند و اصولا روشی کارکردگراست. وقتی به تخلیه نخالههای ساختمانی فکر میکنیم، ابعاد بزرگ نخالهها و وزن و کثیفی آنها ذهن ما را فقط در صنعت ساختمان بهدنبال راهحلها میفرستد.
کارکردگرایی که یکی از اصول فکری مهم TRIZ هم به شمار میآید میگوید: به جای فکر کردن به اینکه الان چه میکنید، به این بیندیشید که به چه روشهای دیگری هم میشود هر نخالهای را جابهجا کرد.
اگر نخاله بسیار کوچک و در اندازه یک عدس باشد چه راهحلهایی میتوانید بدهید و اگر بسیار بزرگ و به اندازه خود ساختمان باشد چه میکنید؟ و با این راهنمایی ما را به فکر در مورد راههای جدید وامیدارد.در این تجربه، تخلیه نخاله راهحلی شبیه به مکانیزم موجود در ظرفشویی آشپزخانهها و لولههایی چندتکه و تقریبا منعطف یافته است.
هر طبقه از ساختمان در حال ساخت و ساز، میتواند یک سینک در نظر گرفته شود و برای تخلیه زبالههای داخل آن میتوان سیستمی شبیه به گلویی سینک ظرفشویی را مورد استفاده قرار داد.